Vraag

Je ziet hier twee foto’s, A en B. Ze zijn beiden genomen met een Nikon D750:

Voor foto A is een 105 mm macro lens gebruikt, sluitertijd 1/125, en ISO 400, en stond ik vlak bij het bloemetje.
Voor foto B is een 24-70 lens gebruikt op 24 mm, sluitertijd 1/125 en ISO 100, en stond ik op een 5 tal meter afstand.

Eén van de foto’s is genomen met diafragma f4, de andere met f13.

De vraag is nu: welk diafragma is gebruikt bij welke foto, en waarom denk je dat?

Het antwoord

*** SPOILER ALERT! ***

De belichtingsdriehoek bestaat uit diafragma, sluitertijd en ISO; waar diafragma de scherptediepte bepaalt van een foto. Een open diafragma (laag f-getal zoals f4) betekent dan typisch weinig scherptediepte (je onderwerp is scherp maar de rest onscherp), terwijl een gesloten diafragma (hoog f-getal zoals f13) dan eerder wil zeggen dat je veel scherptediepte hebt (bijna alles is scherp).

Maar… scherptediepte wordt niet alleen bepaald door diafragma. Er zijn namelijk nog andere aspecten die zowaar nog meer invloed hebben op de scherptediepte:

• Focale lengte (of brandpunt): het aantal mm waarmee je de foto neemt heeft invloed op de scherptediepte: hoe meer mm, hoe minder scherptediepte je krijgt.
• Afstand tot onderwerp: hoe korter je bij het onderwerp staat, hoe minder scherptediepte je krijgt.

Dus in tegenstelling tot wat je zou vermoeden…

• …werd foto A genomen met f13: de combinatie van f13 met een afstand van 20 tot 30 cm tot het bloemetje en brandpuntsafstand 105 mm betekent dat ik slechts ergens tussen de 0,14 cm en 0,43 cm scherptediepte had. Het bloemetje is dus scherp, de rest is onscherp, maar zodanig dat je de andere bloemetjes nog wel herkend.
• …werd foto B genomen met f4: de combinatie van f4 met een afstand van 5 meter en een brandpuntsafstand van 24 mm betekent dat ik zo goed als oneindige scherptediepte had, en daardoor is bijna alles scherp.

De bovenstaande scherptedieptes heb ik niet verzonnen… je kan deze zelf eenvoudig berekenen met de DOF calculator op http://www.dofmaster.com/dofjs.html: kies gewoon je camera model, focale lengte, f-getal en afstand tot je onderwerp; en rechts krijg je dan totale scherptediepte te zien.

Voor foto A geeft dit:

Voor foto B geeft dit:

Wat ik dus met deze quiz-vraag wilde aantonen is, dat je je niet moet blind staren op het diafragma alleen om de scherptediepte te bepalen.

Focale lengte en afstand tot je onderwerp hebben namelijk nog een grotere invloed!

Zo kan je bijvoorbeeld een hele groep mensen scherp krijgen met een open diafragma zoals bv f4, als je maar voldoende afstand neemt en weinig millimeters. En kan je met een gesloten diafragma zoals bv f13 heel weinig scherptediepte krijgen, wat het geval is in macro fotografie omdat je daar typisch dicht op je onderwerp zit en met meer millimeters werkt.

Een andere indicatie waarmee je het zou kunnen afgeleid hebben, heeft niets te maken met de scherptediepte, maar met de ISO waarde. Van foto A zou je kunnen verwachten dat een open veld typisch voldoende licht heeft, en toch was ISO 400 nodig om de gewenste sluitertijd te halen, hetgeen zou kunnen betekenen dat het diafragma vrij gesloten moest geweest zijn. Het tegenovergestelde geldt bij foto B: in een bos heb je over het algemeen net minder licht doordat de bomen veel licht tegenhouden, en toch was ISO 100 voldoende om de gewenste sluitertijd te halen, wat een indicatie kan zijn dat het diafragma vrij open stond.